Blog

ZİHİNSEL YETERSİZLİK NEDİR?

Zeka; insanın akıl yürütme, kavrama, yargılama ve nesnel gerçekleri algılama yeteneklerinin tümüdür. Kişiler bu yetenekleri sayesinde kendi özelliklerini keşfeder ve bu özellikleri ile çevreye uyum sağlar. Gözlemledikleri olayları yorumlayarak sonuçlar çıkartırlar.

Amerikan Zihinsel Gerilik Birliği(AAMR) zihinsel engelliliği; ‘gelişimsel dönemde ortaya çıkan, uyumlu davranışlarda görülen yetersizliğe ilaveten genel zeka fonksiyonları açısından normalin altında olma durumu’ olarak tanımlar. Zihinsel Yetersizliği olan bireyler gerek kişisel ihtiyaçları gerekse dil, iletişim kurma, motor hareketlerinde yavaş ve geç gelişme göstermektedirler.

ZİHİNSEL YETERSİZLİĞİN SEBEPLERİ NELERDİR?

Genel olarak bilinen nedenler üç başlıkta toplanmıştır:

Doğum öncesi oluşan nedenler:

• Annenin yaşı ve beslenmesi
• Hamilelik döneminde kullanılan ilaçlar
• Radyasyona maruz kalma
• İçki, sigara, uyuşturucu gibi alışkanlıklar
• Annenin hamilelik döneminde geçirdiği hastalıklar
• Zehirlenmeler, kazalar, travmalar
• Anne-  çocuk arasındaki kan uyuşmazlığı
• Kromozom yapısında oluşan bozukluklar

Doğum sırası oluşan nedenler:

• Bebeğin erken veya geç doğması
• Kordon dolanması
• Doğumun hijyenik ortamda yapılmaması
• Vakum- forseps gibi aletlerin kullanımı sırasında gerçekleşen hatalar

Doğum sonrasında oluşan nedenler:

• Bebeğin geçirdiği ağır hastalıklar
• Yetersiz beslenme
• Zehirlenme, kazalar
• Yetersiz çevresel koşullar

ZİHİNSEL YETERSİZLİK KAÇA AYRILIR?

Zihinsel yetersizliği olan bireyleri zeka yaşı bölümlerine göre sınıflandırma yapılmaktadır. Bu sınıflandırmayı yaparken sadece zeka yaşından faydalanılmamaktadır. Bireyin zihinsel yetersizliği belirlenirken bireyi etkileyen durum, olaylar ve çevresel koşullarda ele alınmaktadır. Bu nedenle bireyden bireye zihinsel yetersizlik farklılıklar gösterebilir.

1-Hafif Derecede (Eğitilebilir) Zihinsel Yetersizlikler

Bu sınıflamada yer alan bireylerin normal insanlardan farkı yoktur. Çoğu zaman anne babalar tarafından fark edilemeyebilir veya geç fark edilebilir.

Bu bireyler öz bakım becerilerini yapabilir sadece bazı sağlık kuralları ile ilgili takiplerinin yapılmasına ihtiyaç olabilir. Kendi başlarına bulundukları şehirde bir yerden başka bir yere gidebilirler. Basit yemekleri yapabilir. Rutin ev işlerini kendileri yapabilirler. Okuma-yazma ve matematiği öğrenebilir. Alışverişlerini yapabilirler. Para kullanımı konusunda sıkıntı yaşamazlar. Ancak sadece parayı tutumlu kullanma konusunda plan yapamazlar. Bir etkinliği başlatıp belirli bir süre devam ettirebilir. Çok karmaşık beceri gerektirmeyen işlerde çalışabilir kendi geçimlerini sağlayabilirler. Soyut kavram ve olayları anlayıp yorumlamakta güçlük yaşarlar. Soyut konular ile ilgili tartışmalara giremezler.

2-Orta Derecede (Öğretilebilir) Zihinsel Yetersizlikler

Bu sınıflamada olan bireyler çok sık olmasa da bedensel özrü de olabilir. 

Aldıkları eğitimler sonucunda öz bakım ihtiyaçlarını gerçekleştirebilir. Basit yiyecekler hazırlayabilir. Vücutlarını kontrol etme de gayet başarılıdırlar. Basit cümle ve metinleri anlayıp birleşik cümle kurabilirler. Uzun ve karmaşık sözel iletişim kurup sürdüremezler. Bağımsız olarak alışveriş yapamazlar ve parayı nasıl kullanacağı konusunda sıkıntı yaşarlar.

3-Ağır Derecede (Bağımlı) Zihinsel Yetersizlikler

Bu sınıflamada yer alan bireyler gözetim ve bakıma muhtaçlardır.

Bireyler aldıkları eğitimler sonucunda yemeklerini yemeyi, giysilerini giymeyi, tuvaletlerini kendi başlarına yapmayı öğrenebilmektedirler. İnsanlarla iletişime geçebilirler. Sosyal ilişkiler kurup arkadaş edinebilirler.

4-Çok Ağır (Tam Bağımlı) Zihinsel Yetersizlikler

Hayatları süresince bakıma ihtiyaçları vardır. Bu sınıflamada olan bireylerin çoklu yetersizlikleri olması daha yüksektir.

Zor olsa da çatal kaşık kullanırlar. Bazı kıyafetlerini tek başlarına giyebilirler. Tuvalet yapmayı geç de olsa öğrenebilirler. Ancak diğer öz bakım becerileri için sürekli yardıma ihtiyaç duyarlar. Karmaşık yönergeleri anlayamazlar. Kısıtlı sözcük kullanımı mevcuttur.

ZİHİNSEL YETERSİZLİĞİ OLAN BİREYLER NASIL ANLAŞILIR?

1. Dikkat ve ilgileri kısa süreli midir?
2. Bağımsız hareket etmekten kaçınıyorlar mı?
3. Karmaşık yönerge ve işleri yapmakta zorluk mu çekiyor?
4. Öğrenme ve akılda tutma konusunda güçlük mü yaşıyor?
5. Öğrenme hızları yavaş ve güç mü?
6. Öz bakım (yeme-içme, giysi giyme, tuvalet vb.) becerilerinde sürekli desteğe mi ihtiyaç duyuyor?
7. Kuralları anlamakta ve uygulamakta güçlük mü çekiyor?
8. Yaşıtlarından küçükler ile oynamayı mı seviyor?
9. Başladığı işi sonuna kadar sürdüremiyor mu?
10. Bilgileri genelleme yapmakta zorlanıyorlar mı?
11. Gözlemledikleri olayları yorumlamakta güçlük mü çekiyor?
12. Soyut kavramları kavrayıp yorumlamakta güçlük mü çekiyor?
13. Gelecekle ilgili plan yapmıyorlar mı?

                                                                                                                TUĞÇE GALATA 

                                                                                                       Özel eğitim alanı öğretmeni