Blog

GEÇİKMİŞ KONUŞMA

Dil ve Konuşma Gelişimi

İnsan doğuştan konuşma yeteneğiyle doğar. Önce çevresindeki sesleri dinler, zamanla bu seslerin benzerlerini çıkarmaya çalışır. Çocukta önce “Alıcı Dil” adı verilen söyleneni anlama gelişmeye başlar. Söylemek istediklerini sözel yolla ifade etmesi ise “İfade Edici Dil” olarak adlandırılır. Dil gelişimi belli aşamalarda gerçekleşir. Farklılaşmamış ağlama (Refleks ağlamalar yaşamsal sesler) İlk 1 ayı kapsar. Sesleme (fonasyon)evresi olarak da adlandırılır. Ağlama, yeni doğanın temel ses çıkarma davranışıdır. İlk ağlamalar refleks reaksiyonlardır. Hayatın ilk haftasında ağrı ve açlık ağlamaları farklılaşmamıştır. Farklılaşmış ağlama Çocuk doğumdan 1 ay sonra duygusal durumlara göre değişen ağlamalar üretme becerisi kazanır. Ağlama, bebeğin ihtiyacını belirteceği tek iletişim yoludur. İlk 1 ayda memnuniyet sesleri sıkıntı seslerinden ayrılabilir. 1. ayın sonunda bazı anneler bebeğin ağlama şeklinden aç, uykulu, kızgın veya herhangi bir yerinde acı olduğunu anlayabilirler. Ağlama, artık daha belirgin bir iletişim aracı halini almıştır.

Cooing (Gıgıldama) 2-3 Ay

Hemen hemen 6 haftalık bebekler basit sesler üretirler. Daha çok “A-E-I-O-U” gibi ünlü sesleri çıkarırlar. Bunlara “Gıgıldama (cooing)” denir. Ünsüz seslerden ilk üretilen ses ise “H” sesidir.

Babbling ( Agulama) 3-8 Ay

Bebeklerin çoğu 3-4 aylıkken ünlü ve ünsüz sesleri üreterek bunları tekrarlamaktan hoşlanırlar. Buna “Vokal Jimnastik” denir. Bebeğin tekrar etmekten hoşlandıkları sesler baba, ma-ma, de-de gibi seslerdir. İşitme engelli bebeklerde bu sesleri üretebilir. Bu nedenle ilk aylarda bebeğin işitme engelli olup olmadığı anlaşılmaz. Fakat işitme engelli çocuklar 4 aydan sonraki özellikleri göstermezler.  

Tekrarlayan Agulama

Agulamada çıkardığı sesleri ardı ardına ve sıklıkla tekrar ettiği dönemdir. 6–9. aylarda görülür.  

Jargon Agulama

Anlaşılmayan bir dilde konuşuyor gibidir. Agulama seslerini kendince bir anlam taşıyormuş gibi çıkarır. 9–12. aylarda görülür.

Gecikmiş Konuşma

Çocuklar yaşıtlarıyla kıyaslandığında beklenen zamanda dillerini geliştiremezlerse, anlama ve anlatmada güçlükleri varsa, bu durum gecikmiş konuşmadır. Aslında gecikmiş konuşma, çoğu zaman çocuğun bebeklik döneminde geçirmesi gereken konuşma gelişim aşamalarından birine takılıp kalması veya o aşamalardan birine dönüş yapması durumudur. Gecikmiş konuşma problemi olan çocuklarda bazı belirtiler görülür. Bazılarında cümle kurmada güçlük ve gecikmeler olur. Anlatmak istediklerini sözel yolla aktarmak yerine vücut hareketleriyle (Parmakla gösterme, fırlatma, vurma vb.) anlatmayı tercih ederler. Çıkardıkları sesler dinleyen tarafından anlamsız bulunur. Gecikmiş konuşma problemi olan çocuklar başkalarının konuşmalarına ilgi duymazlar ve dinlemezler. Bazıları toplumdan uzak durma eğilimi gösterirler. Duvarlara vücudunu sürtmek, bir başkasının elini tutmak, sıkmak gibi hareketler de gözlenebilir. Gecikmiş konuşma problemi olan çocuklar içe kapanık ya da tam tersi saldırgan davranışlar gösterebilirler. Gecikmiş konuşma, zekâ geriliği, uzun ve ağır hastalık geçirme, işitme kaybı, otizm ya da serebral palsi gibi problemler, doğum travmaları, konuşma organlarındaki koordinasyon (uyum) bozukluğu, sevgi eksikliği, duygusal problemler ve çevre etkisi gibi birçok nedenden dolayı gerçekleşebilir.

Dil ve konuşma güçlüğü olan çocuklarla birlikte yapılabilecek bireysel ve grup etkinlikleri düzenlemek dil ve konuşma gelişimi açısından önemli ve gereklidir. Bireysel ve grup etkinliklerinde dikkat edilmesi gereken bazı noktalar vardır. Bunlar:  Bireysel ve grup etkinlikleri sırasında çocuğun doğallığını bozacak her türlü davranış ve yaklaşımdan kaçınılmalıdır. Etkinlikler çocuğun gelişimsel düzeyine ve ilgi alanlarına uygun olmalıdır. Kullanılacak araç, gereçlerin ve eğitim ortamının çocuğun gelişimine uygun ve güvenli olmasına dikkat edilmelidir.  Çocuğun anlama düzeyine uygun sözel talimatlar seçilmelidir. Etkinlikler basitten karmaşığa, somuttan soyuta olacak şekilde düzenlenmelidir. Kazanılması hedeflenen davranış için önce model olunmalı, çocuk o davranışı yapmakta zorlanıyorsa desteklenmelidir. Etkinlikler esnasında çocuğun rahat hareket etmesini sağlayacak şekilde giyinmiş olmasına özen gösterilmelidir.

Etkinliklerin uygulanması öncesinde öğrenmeye hazırlık becerileri için terapisyenin;;  

Göz göze gelme

Dokunma  

Çocuğun dikkatini çekme ve dikkat kontrolünü sağlama  

Ortak ilgi oluşturma gibi becerileri sağlamış olması gerekir.

Bireysel etkinliklerin uygulanması öncesinde öğrenmeye hazırlık için gerekli beceriler sağlandıktan sonra yapılabilecek çalışmalar iki bölümde incelenebilir.

Bunlar:  

Konuşma Organlarının Hazır Hale Getirilmesi İçin Yapılan Çalışmalar

Nefes Çalışmaları  

Dil, Dudak, Çene ve Yüz Kasları Alıştırmaları  

Sesleri Dinleme, Anlama ve Kullanma Çalışmaları

Konuşmanın gerçekleşmesi motor bir beceridir ve konuşma organlarında ya da nefesi kullanmada görülen problemlerde çocuğun konuşma seslerini çıkarması zorlaşmakta hatta imkânsızlaşabilmektedir. Bu tür problemi olan çocuklara, problemin sebebine bağlı olarak (Nefes problemi mi yoksa konuşma organlarının kullanımıyla ilgili bir problem mi olduğuna bakılarak) bireysel ya da grup etkinlikleri yaptırılır. Eğer problem konuşma organlarının kullanımı, nefes alımı ya da kontrolü ile ilgili değilse nefes çalışması yapmaya gerek yoktur. Ayrıca bu durumda dil, dudak, çene ve yüz kasları çalışmalarını yapmak da gereksizdir. Sorun dinleme, algılama ya da dil kurallarının kullanımı ile ilgiliyse doğrudan bu bozukluklara yönelik çalışmalar yapılmalıdır.

                                                                                                                                                Arda Çokaklı 

                                                                                                                                                 ODYOLOG